Veliki broj uzgojnih oblika u vinogradarskoj proizvodnji,omogućava izbor najpogodnijih uzgojnih oblika za pojedine sorte vinove loze. Treba uzeti pre svega u obzir zemljišne i klimatske uslove,materijal za naslone,potporu, žice,sa kakvom mehanizacijom raspolažemo, način gajenja loze i dr. Osnovni činilac pri svakom uzgojnom obliku su sorta, zemljišni i klimatski uslovi nekog vinogradrskog područja.
Visoko stablo može da se formira na plodnim zemljištima u uslovima tople i umereno vlažne klime. Tu mogu da se sade sorte srednje i dobre bujnosti. Uzgojni oblici utiču i na mikroklimat u neposrednom okruženju svakog čokota i utiču na odvijanje bioloških i fizioloških procesa gajenih sorti. U širokorednim vinogradima formiraju se visoka i srednje visoka stabla. Ovde su čokoti okruženi hladnijim vazduhom i kolebanja temperature su manja. Usled mrazeva hladan vazduh se spušta u prizemnom sloju, usled čega je veće izmrzavanje okaca i lastara na niskom nego na visokom stablu. Na čokotima visokog stabla bolja je osvetljenost listova i grozdova. U vertikalnim špalirima najviše svetlosti dobijaju vršni listovi,zatim listovi sa istočne, zapadne i južne strane, a najmanje listovi sa severne strane.
Vinogradi sa manjim međurednim razmakom,tu se primenjuju uzgojni oblici nižeg i slabijeg stabla. Ovde su čokoti okruženi toplijim vazduhom, relativna vlažnost vazduha je veća u prizemnom sloju zbog slabe cirkulacije vazduha i vinova loza je podložnija napadima gljivičnih oboljenja. Ovakvi uslovi dovode do bržeg sazrevanja grožđa zbog većih kolebanja temperature u toku noći i dana. Pošto su leta sve toplija i suvlja može doći do pojave ožegotina na bobicama pa se stabla formiraju na visini od 35-50cm.
Razlike u visini i razvijenosti stabla, uskorednim ili širokorednim vinogradima, utiču na rastenje lastara, rodnost, visinu prinosa, kvalitet grožđa. Na niskim stablima početak vegetacije pa do cvetanja se odvija brže,intezivnije je rastenje lastara i listova pa se stvara i veća količina organskih materija. Kasnije od cvetanja do potpune zrelosti grožđa povoljniji su uslovi za proces fotosintaze na visokom stablu. Kolebanja temperature i vlažnosti vazduha su manja kod visokog stabla,to doprinosi boljem cvetanju,oplođavanju, zametanjem većeg broja bobica i grozdovi su krupniji nego na niskom stablu. Na visokom stablu lastari umerenije rastu zbog manjeg priticanja vode i hranljivih materija, pa se pri osnovi lastara obrazuju veći broj rodnijih okca. Iz ovoga se može zaključiti da povećanje visine i razvijenosti stabla pozitivno utiču na krupnoću grozdova, kvalitetan prinos grožđa, smanjenje izmrzavanja pri pojavi poznih prolećnih mrazeva, ranih jesenjih i zimskih mrazeva. Ovi efekti dolaze do izražaja samo u toplijim područjima, plodnim i umereno vlažnim zemljištima, a sorte vinove loze da su srednje i dobre bujnosti. Gajenje visokih i razvijenijh stabala u sušnim uslovima ne može bez sistema za navodnjavanje.
PSS Bačka Topola
Savetodavac: dipl.ing. Milan Jeremić